Mało wiemy o Serbii. Troszkę ogólnie, z historii nowoczesnej, trochę o Kosowie. Mało kto jeździ do Serbii, bo i nie jest ona za bardzo atrakcyjna turystycznie. Wiemy, że mieszkają tam jacyś ludzie, gdzieś śpią i coś pewnie czasami jedzą. Nie bardzo wiemy, co dokładnie jedzą, a każdy kraj ma przecież swoją specyfikę. Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Już dawno chciałem napisać o serbskim jedzeniu. O tym, jakie jest, o tradycyjnych potrawach i tak dalej. Błyskawicznie zrozumiałem, że to nie będzie takie łatwe. Temat jest bardzo szeroki. Wyszłoby coś monstrualnego, więc trzeba to wszystko podzielić na mniejsze kawałki. Teraz napiszę o sklepach i lokalnych produktach. Co można kupić, jak to smakuje. I jak się to wszystko ma do znanych nam wszystkim rzeczy. Porównywał będę do jedzenia polskiego i oczywiście do angielskiego, żeby nadać odpowiednią głębię i powiększyć kąt widzenia. W zasadzie ciężko coś porównywać do Anglii, bo wybór tam przeogromny, a jakość często taka sobie. Ja, nigdy tego nie kryłem, zawsze byłem wielkim miłośnikiem polskiego jedzenia i polskich produktów. Jem wszystko, gotuję jeszcze więcej. Bardzo międzynarodowo. Tak samo wychowuję moje dzieci. Cieszę się, że miałem okazję przyjechać do Serbii, bo mam okazję poznać ten kraj także od strony kulinarnej, która jest dla mnie bardzo ważna. Zaczynajmy.
Co kupujemy, gdzie i jak
W Serbii jest kilka sieciówek. Najpopularniejszy jest Maxi. Inne to Super Vero, Roda i Idea. Jedyną znaną siecią jaką tu dopuścili jest Lidl. Serbia wyraźnie broni się przed napływem wielkich zachodnich korporacji. Chronią swój rynek i wcale im się nie dziwię.
Jeśli chodzi o rynek spożywczy, to istnieją wspomniane wyżej sieciówki i mało co poza tym. Brakuje tych wszystkich znanych z Polski sklepów osiedlowych i warzywniaków, czy znanych z Anglii convenience stores (znanych wśród Polaków jako “ciapki”). Nie ma żadnych “Żabek” czy “Selsdon Food & Wine”. Ja to w ogóle czasami nie wiem, gdzie Serbowie wszystko kupują, bo taki MAXI wcale nie jest na każdym rogu. Owszem, dość częste są lokalne piekarnie (pekara) i kioski (Kiosk), gdzie kupisz przekąski, napoje (w tym mocno alkoholowe), ale już po głupie mleko musisz dymać dość daleko. Koło mnie jest jeden MAXI i jest dość zatłoczony, bo jedyny w okolicy. To gdzie miejscowi kupują? Tego jeszcze nie wiem. Nie chce mi się wierzyć, że po wszystko jeżdżą raz w tygodniu do Lidla, na sposób amerykański, bo oni tu niczego co amerykańskie nie trawią.
W sklepach królują produkty lokalne. Serbowie są bardzo dumni z tego, że sami produkują, hodują i sadzą. Lubią to, co serbskie. Są też oczywiście dostępne znane gdzie indziej marki, wiadomo. Kupisz w zasadzie większość tego, co potrzeba, tyle że wybór trochę mniejszy. Importowane piwo jest dwa razy droższe niż lokalne, tak samo drogie jest whisky. Majonez tylko lokalny, nawet wszędobylski Hellmann’s tu nie dotarł. A musztarda jest po prostu musztardą, tylko od trzech różnych producentów. I o tym właśnie chcę powiedzieć. W Anglii musztardy są ze trzy, czy cztery, a w Polsce cała ściana w markecie, w dodatku każda inna. Serbski majonez nie smakuje za dobrze, sól nie jest zbyt słona (jak angielska) i nie ma zbyt dużo cukru w cukrze. Jest kawa Jacobs, którą da się pić, ale tylko w jednej odmianie. Jest wiele lokalnych kaw, ale ich się pić już nie da. To takie typowe “100% arabica” rodem z Biedrony. Życie w Serbii jest bardzo proste. Ciesz się tym, co masz i nie kombinuj. A jeśli przypadkiem wiesz, że gdzieś jest inaczej, to zachowaj wspomnienia, bo tutaj i tak tego nie kupisz.
Owoce i warzywa
Owoce. Tu jest spore pole do popisu. Dominuje lokalna produkcja. Są oczywiście rzeczy, które tu nie rosną, jak choćby banany, awokado czy ananasy, ale widać, że rynek jest nastawiony na produkty serbskie i w dodatku sezonowe. Czereśnie (wielkie i soczyste) są wtedy, gdy jest sezon na czereśnie. Arbuzy wielkie jak wiadra. Winogrona. Wspaniałe, wielkie i soczyste (naturalne, z pestkami) kosztują około 80 pensów za kilogram (4.5 zł). Brzoskwinie, które dojrzewają na drzewie (w angielskim supermarkecie większość rzeczy przypływa zza wody) kosztują około funta za kilogram (5.5 zł). Jabłka Gala to £1 za kilogram, truskawki tak samo, ale poza sezonem nie kupisz. Podobnie jak gruszek. Jest ich kilka rodzajów, wszystko to na wagę. Mało pakują w plastik, tylko jagody, czereśnie, maliny i nasiona granatów.
Z warzywami jest podobnie. Papryka, kabaczki, bakłażany, kalafiory, wszystko piękne i w sezonie. Pomidory w kilku wariantach (pomidor nazywa się paradajz!). Cena w okolicach funta, piękne, dojrzałe, pachnące. Tak samo papryka, choć oprócz ogólnie znanych mają tu też taką swoją, bladozieloną. Kalafiory są wtedy, kiedy są kalafiory (chyba że mrożone w paczkach, te są cały rok), a szparagi wtedy, kiedy sezon na szparagi. Wszystko tak, jak kiedyś chciała natura i w zasadzie wszystko to, co znasz z polskiego warzywniaka. W Anglii w supermarkecie jest trochę większy wybór. Więcej rodzajów tego samego produktu, ale jakoś jest lepsza w Serbii. Fasolka szparagowa, zielona i żółta w moim sklepie istnieją tylko w wersji mrożonej. Świeżą można kupić na bazarze (pijaca). I jeszcze jedno. Nie ma bobu.
Niektóre rzeczy są na sztuki (komada), niektóre na wagę. Nakładasz sobie do reklamówki i ważysz na wadze. Prosta czynność, nawet jak nie czytasz po serbsku, to wybierasz z menu obrazkowego i naklejasz nalepkę na siatkę. Serbowie jeszcze nie są na etapie dbania o planetę. Jeśli kupujesz siedem różnych produktów, pakujesz je w siedem różnych torebek. Trochę dużo. Z drugiej strony, bliżej im do ekologicznego ideału niż Anglikom. Wystarczy tylko zamienić plastikowe torebki na papierowe i już. Naprawdę niewiele rzeczy jest opakowane w plastik i gotowe do kupienia (pieczarki, jagody, miksy sałatowe czy mrożonki).
Serbskie owoce i warzywa smakują tak, jak powinny. Tak samo, jak polskie produkty, przynajmniej te normalne, których nie kupujemy w sieciówkach. Jest spora różnica między tym, co dojrzewa na drzewie, czy krzaku i tym, co dojrzewa w ładowni statku. Serbia się broni przed zalewem tandety z zachodu i tak trzymać. Jak najdłużej. Anglii w tej kategorii już dawno nie ma. A Polska? Mamy dobrej jakości owoce i warzywa, ale ten rynek powoli upada. Małe sklepiki upadają, rolnicy dostają po dupie. Większość tego, co kupujemy w marketach, przypływa do nas zza wody i smakuje coraz gorzej. A to dopiero początek.
Nabiał
Powiem tak. Mleko, jakie jest, każdy widzi i tu za dużo gadać nie trzeba. Aha, pełnotłuste to 2.8%. Trochę cienkusz i przez to nie smakuje jak mleko (angielskie ma 4% tłuszczu, jest gęste i smaczne). Jogurty mają smaczne, ale raczej niewielki wybór. Tuba 400g greckiego, gęstego jogurtu to około £1 (ponad 5 zł). W podobnej cenie śmietana (pavlaka), która jest bardzo smaczna i super gęsta (polska 18% to płyn. Tutejsza dwunastka jest gęściejsza niż jogurt). Sprzedają też kilka rodzajów zsiadłego mleka (kiselo mleko), cena to połowa ceny jogurtu. Jest spory wybór jogurtów pitnych i maślanek. Ciekawostka: sprzedają serwatkę.
Sery. W tej kategorii jest wszystko, co potrzeba. Duża selekcja żółtych, pleśniaki, mozarelle, fety i inne. Stoisko z serami jest duże, wygląda jak w Polsce. Jest nawet cheddar. Sery są smaczne, choć wydaje mi się, że jednak w Polsce smaczniejsze i większy wybór. O Anglii nie wspomnę, tam poza cheddarem i zwykłym żółtym jest niewiele (no, jeszcze lokalny Stilton i eksporty). Ceny? Od £1 (5 zł, dla uproszczenia) do £3 za 100g. Mają też tutaj osobną ladę z białymi serami. Jeszcze tego całkowicie nie rozgryzłem, bo leży (albo pływa) ich tam sporo. Takie wielkie bloki, z których pakują ci, ile chcesz. Niektóre wyglądają jak twaróg, niektóre bardziej przypominają z wyglądu tofu. Mają dziwne nazwy, często od regionu, z którego pochodzą. Mój ulubiony to młody ser (sir mladi), który wygląda jak tofu, w smaku delikatnie serowy i orzechowy. Szczerze, to nawet nie wiem jak coś takiego jeść. Nie mam na to pomysłu.
Jajka. Wiele rodzajów i odmian, wielu producentów. Z wybiegu i bez, różnej wielkości. Paczka 10 sztuk wielkości XXL kosztuje niecałe £2, czyli pewnie z 10 zł. Tu powiem tak. Serbskie jajka smakują super. Smakowo są lepsze niż polskie i duuużo lepsze, niż angielskie. Mają jednak najbardziej cienkie skorupki. Polskie też są smaczne, ale skorupki jednak są mocniejsze. Angielskie rzadko pękają. Ciekawe, co też tamtejsze kury żrą?
Mięso i wędliny
Tu będzie fajnie, bo mięso to coś, co bardzo lubię, a przy okazji też jest to narodowe jedzenie Serbów. Oni lubią mięso, bez dwóch zdań. Najlepiej grillowane. Biedaki, nawet nie zdają sobie sprawy z tego, jak wielki wpływ na ich kuchnię miała turecka okupacja (choć zawsze temu zaprzeczą).
Mięso jest bardzo dobrej jakości. Naprawdę. Pamiętam, że jak moja żona gotowała rosół w Anglii, to często narzekała, że mętny. No, był mętny. Trochę pomagało, jak się go gotowało na mięsie z polskiego sklepu, ale niewiele. Pierwszy rosół w Belgradzie totalnie nas zaskoczył. Nigdy nie widziałem podobnie klarownego. Mięso tutaj jest świeże i bardzo dobrze smakuje. Nawet drób, który przeważnie smakuje tym, czym go napchają. Jest to wynikiem tego, co już kilkakrotnie podkreślałem. Serbia w wielu aspektach jest jak Polska, tylko o 30 lat do tyłu. Kiedyś, w latach dziewięćdziesiątych do Polski wiatr przywiał z zachodu polepszacze, uzdatniacze i konserwanty. To właśnie wtedy Polska zaczęła tracić swoje dobre i zdrowe jedzenie i zaczęła powoli upodabniać się do Anglii i reszty Europy. Serbowie jeszcze tyle nie sypią i tak intensywnie nie szprycują. Ceny mięsa? Kurczak najtańszy, piersi po około £3 za kilogram (15 zł). Wieprzowina dwa razy droższa, wołowina trzy razy droższa. Indyk w cenie wieprzowiny. Sprzedają też cielęcinę, mięso, które jest tak niepopularne na zachodzie Europy, bo przecież, aby je pozyskać, zabija się małe krówki (dla tych samych ludzi nie ma, jak się okazuje nic złego, w sprzedawaniu mięsa pozyskanego z malutkich, soczystych i pachnących baranków, czyli spring lamb). Co ciekawe, w Serbii jest bardzo mało baraniny.
Wędliny. Cóż, niewątpliwie istnieją, ale nie za bardzo jest tu o czym mówić. Bardzo specyficzne, choć w sporym wyborze. Oczywiście nie jest tak kiepsko, jak w Anglii, gdzie wędlin jest tylko kilka i w dodatku mocno przeciętnych. Teraz znowu pochwalę swoje. Polacy, bądźcie dumni. Macie (mamy) najlepsze wędliny na świecie. Jakość, smak i wybór, nikt nam nie podskoczy.
Ciekawostki
Na zakończenie tego rozdziału, powiem tak. Jest boczek, nawet wędzony i dość przyzwoity. Nie ma kaszanki, nie znają. Nie ma salcesonu. Nie ma pasztetu. W zasadzie nie ma, bo nie kupisz czegoś takiego, jak prosty pasztet Zdzicha. Jest takie drobiowe smarowidło w plastikowym flaku, coś jak pasztet drobiowy i nawet smakuje dość podobnie, tyle tylko, że jest piekielnie słone. A, jeszcze jedno. W sklepach sprzedają skwarki (čvarci, to ta dziwna rzecz na zdjęciu). Jedne grube, inne mocno rozdrobnione. Troche przypomina to angielskie cracklings i jest oczywiście mocno słone. Póki co, nie wiem, do czego to ma służyć. Jak się dowiem, to napiszę. Serba nie zapytam, bo oni są bardzo drażliwi na punkcie tego, co mają i choć bardzo lubią Polaków, to mogą nie zrozumieć, że u nas skwarka wygląda i smakuje inaczej.
Koniec części pierwszej
No i zrobiło się ciekawie. Dużo już napisałem, a końca nie widać. Żeby nie zamęczać i nie przynudzać, podzielę to wszystko na dwie części. W zasadzie nie podzielę, tylko przerwę pisanie, bo drugiej części jeszcze nie mam. Mówi się wszak, że gość jest jak ryba; po trzech dniach zaczyna śmierdzieć. Póki co, publikuję. Na drugą część zapraszam wkrótce, a zaczniemy od ryby właśnie.
Komentarze
Prześlij komentarz